Narzekanie, wypalenie, depresja. Jak wspierać pracowników w kryzysie?

Statystyki - problemy psychiczne to realny problem 

• 20% pracowników w Polsce mierzy się z kryzysami psychicznymi 

• 7/10 osób odczuwało podwyższony stres w okresie pandemii

• pierwsze wypalenie zawodowe zwykle zdarza się między 1. a 2. rokiem po studiach

• ryzyko wypalenia zawodowego w sektorze IT wynosi 80%

• 37% Polaków deklaruje, że główny stres, który odczuwają związany jest z pracą

Czy warto wspierać pracowników w kryzysie?

Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania i Nowa Zelandia to kraje, które przodują w systemach wsparcia psychicznego w organizacji. Z raportów tych firm wynika, ze 1 dolar zainwestowany w działania mające na celu poprawę i wsparcie zdrowia psychicznego pracowników, to 4 dolary zwrotu kosztów dla firmy. W skrajnych przypadkach kwota ta dochodzi nawet do 17 dolarów. Pracownicy, którzy otrzymują wewnątrz organizacji wsparcie w walce z chorobą mają średnio o 30% krótsze zwolnienia lekarskie. Ponadto w instytucjach gdzie psychoedukacja, well-being i działania prewencyjne są na zaawansowanym poziomie, ludzie chorują o 50% rzadziej. Wynika to z tego, że chroniczny stres ma niebagatelny wpływ na nasz układ odpornościowy. Z ekonomicznego punktu widzenia dbanie o komfort psychiczny pracowników zwyczajnie się opłaca. 

Jak rozpoznawać pracownika w kryzysie?

Bez względu na to czy pracownik przechodzi depresję, trudny rozwód czy też obarczony jest opieką nad chorym bliskim, objawy na zewnątrz będą podobne. Nie musimy mieć wiedzy z psychopatologii, rozróżniać zaburzeń afektywno-dwubiegunowych od ADHD, aby wyłapać objawy. Z rozpoznaniem zmiany w zachowaniu pracownika managerowie zwykle dobrze sobie radzą, ponieważ taka osoba najczęściej ma po prostu mniej energii, zaczyna popełniać błędy, które sygnalizuje zespół, ma problemy ze skupieniem się w czasie spotkań, zamyśla się, nie słucha, jest zdekoncentrowana. Czerwoną flagą jest huśtawka emocjonalna, fakt, że ktoś staje się kłótliwy, agresywny, nie radzi sobie ze stresem i jest pobudzony, albo wręcz odwrotnie – wpada w płacz po konstruktywnym feedbacku. 

Dlaczego i na co narzekamy?

Na scenie konferencji IT Manager of Tomorrow Małgorzata Wypych odpowiedziała dlaczego i na co narzekają członkowie zespołów. Wniosek nasuwa się jeden. Narzekamy ponieważ chcemy być lepszymi pracownikami.

Obejrzyj fragment wystąpienia:

Wypalenie. Czy jestem wypalona/y?

Wypalenie zawodowe rozumiane jest jako reakcja organizmu na długotrwały stres wynikający z pełnionych obowiązków zawodowych. Powstaje ono zazwyczaj na skutek przeciążenia pracą, podejmowania odpowiedzialności za trudne zadania, intensywne kontakty społeczne, ale również w wyniku wykonywania nudnych i monotonnych obowiązków. Skutkiem wypalenia zawodowego jest szereg niepożądanych i nieprzyjemnych konsekwencji związanych zarówno ze stanem psychicznym czy emocjonalnym jak również zdrowiem fizycznym, kontaktami społecznymi, wynikami pracy a nawet sensem życia.

Odpowiadając na poniższe pytanie otrzymasz informacje, czy należysz do grupy osób dotkniętych syndromem wypalenia zawodowego, zagrożonych wypaleniem a może jesteś osobą, która czerpie pełną satysfakcję z pracy i problem wypalenia Cię nie dotyczy.

• Każdego ranka budzę się wypoczęty/a i chętnie idę do pracy

• Czasami czuję się zestresowany/a i zmęczony/a, ale zazwyczaj jestem zadowolony/a ze swojej pracy

• Często myślę o zmianie pracy, ale nadal chcę robić to, co robię

• Wstaję z łóżka myśląc, że będzie to kolejny głupi dzień w pracy
  
  
• Mam dość pracy i ludzie mnie irytują, nienawidzę tego co robię 

*Test Wypalenie Zawodowe został oparty na koncepcji Christiny Maslach.

– Wypalenie rozwija się od prostych stresorów, które najczęściej zdarzają się w pracy. Stres zaczyna się od wyobrażania sobie, że coś złego może się wydarzyć. Jeśli w organizacji pracownicy są przytłoczeni liczbą zadań, brakuje wsparcia, jest nieprzyjazna atmosfera, nie ma kultury wdzięczności to pracownik żyje właśnie w chronicznym stresie. To powoduje, że ma podwyższony poziom adrenaliny i kortyzolu, a w momencie gdy kortyzolu jest za dużo i jego wysoki poziom utrzymuje się bez przerwy, to uszkadza w pniu mózgu ośrodki, które są odpowiedzialne za dopaminę i serotoninę. Z kolei dopamina jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za motywację, więc jeżeli pień mózgu przestaje ją wydzielać to zwyczajnie przestaje nam się chcieć pracować. Jest to objaw zarówno wypalenia zawodowego, jak i depresji – podaje Małgorzata Wypych. 

Serotonina to główny transmiter w korze przedczołowej. To właśnie tam znajdują się ośrodki odpowiedzialne za podejmowanie decyzji, analizę, kreatywność, pamięć, samokontrolę. Z związku z tym chroniczny stres będzie prowadził do sytuacji w której nie mamy nowych pomysłów, nie potrafimy myślec kreatywnie, spada koncentracja i zaczynamy popełniać błędy. 

Na zaawansowanym etapie wypalenia zawodowego pojawiają się objawy psychosomatyczne, ponieważ stres uszkadza wiele narządów w naszym ciele. W związku z tym, osobom narażonym na przewlekły stres grozi astma, otyłość, insulinooporność, choroby kardiologiczne, a nawet onkologiczne.  

Przeczytaj także: Mental health zespołu, czyli dlaczego sfera emocjonalna w organizacji ma znaczenie.

Wypalenie zawodowe, a depresja

Objawy depresji i wypalenia zawodowego są bardzo podobne. Należą do nich: zmęczenie, brak motywacji, satysfakcji, niska samoocena. Natomiast jest też podstawowa różnica między tymi stanami. W depresji bowiem człowiek ma zgeneralizowane myślenie negatywne – "ja jestem do niczego, świat jest do niczego, praca jest do niczego, nie widzę żadnej nadziei". Natomiast w przypadku wypalenia zawodowego człowiek wie, że stan w którym jest wynika z pracy zawodowej. Jesteśmy w stanie bardzo dobrze tę różnice rozpoznać. Druga rzecz, która różnicuje te dwa stany to agresja. W przypadku wypalenia zawodowego odnosi się ona do pracy, w przypadku depresji – do wszystkich aspektów życia. 

Kompetencje managera – jak reagować na problemy pracownika?

Wsparcie pracowników w kryzysie można rozróżnić na prewencyjne i interwencyjne. Jest wiele działań prewencyjnych, które budują odporność psychiczną na poziomie pracownika i organizacji. Przede wszystkim kluczowa jest edukacja i wzrost świadomości. Wiedzę tę powinien posiadać manager, ale też choć w podstawowym zakresie inni pracownicy. Dlaczego? Bardzo często ludzie zwierzają się w mniej oficjalnych sytuacjach swoim kolegom i koleżankom zza biurka. Istotne jest, aby taki pracownik wiedział jak zareagować, co powiedzieć i komu taką informację przekazać. Im wcześniej rozpoznamy istniejący problem, tym szybsza szansa na wyzdrowienie i poradzenie sobie z problemem.